Би Чингисийн удам, найман зууны тэртээ дэлхийн талыг морин туурайгаар бөмбөрдөж явсан, хөх толбот Монгол эр. Ингэж хэлэхэд цус нь оргилохгүй Монгол хүн гэж байхуу. Азийн зүрхэнд, асар уудам газар нутгийг эзэмшин, ёстой л дэлгэсэн тэрлэг шиг нутагтаа дураараа хөрвөөж, агь таана үнэртсэн нүд алдам тал, арц гацуур ханхалсан ой хөвчөө санах үед хамар нь шархирахгүй хүн олдох болов уу. Адууны зэл, аргалын утаа Монгол наадмаа дурсахад сэтгэл нь хөөрөхгүй хүн гарахгүй бизээ.

Түүхэнд мэдээж хар цагаан, буруу зөв, алдсан авсан цаг байх ёстой. Бидний Монгол үргэлж дэлхийн талыг эзэгнээд байж чадсангүй, 1368 онд Юан гүрэн задарснаас эхлэн Монголчуудын сүр хүчин буурч, дундад азийн Цагаадайн улс 1370 он, 1395 онд, ойрхи дорнодыг захирч байсан Ил Хаадын улс, 1480-аад оноос Алтан ордын улс доройтсоноор Дэлхийн түүхэн дэх Монголын ноёрхол эцэс болов. Үүгээр ч зогсохгүй, умбасан тансагллаа санагалзсан Монгол ноёд гэртээ багтахаа больж, өөр хоорондоо тэрсэлдэх болж, хэд хэд хуваагдаад эцэст нь 1691 онд Халх Монгол, 1755 онд Зүүн гарын хаант улс яг л бидэнтэй адил нүүдэлчин гаралтай Манж нарын эрхшээлд орсон билээ. “Хэдий чинээ өндөр ниснэ, унахдаа төдий чинээ чанга унана” гэдгээр хэтэрхий түргэн хугацаанд гайхам алдарт хүрээд, түүнийгээ алдахдаа мөн бүхнээ алдчихжээ. Бусдын дор ороод зогсохгүй, эрх мэдэл, эд баялаг хүссэн ноёд нь хэрэлдсэн хүүхдүүд шиг бие биенээ Манжид ховлодог байжээ. Энэ мэт доройтсон ч бид бас хувьтай улс юм. Ард олны уур оргилдоо хүрч, гартай болгон зэвсэг барин босоход бэлэн байсан үед, урд зүгт үймээн болж, хойд зүгт нар мандлаа. “Манжаас л салж байвал чөтгөртэй ч хамаагүй нөхөрлөхөд бэлэн байсан” гэгддэг тэр цагт, Манж Чин гүрэн мөхөж, Монголыг Гамин Хятад, Манжийн дарлалаас чөлөөлж эзэн суутал, Цагаан Орос Гамингаас чөлөөлж орогнох үед нь Улаан Орос хүрч ирэн чөлөөллөө. Энэ мэт түүхэнд хэтэрхий хачирхалтай аз завшаан гэхүү, үлгэр мэт замаар бид тусгаар улс болжээ. Үүнээс хойш 70 жил, ЗХУ ийн араас дагаж, болох болохгүй бүхнийг нь дууриасаар “Ах”-тайгаа адил Монголын засаг нурах үед нь “Хонх” дугарлаа. Ингээд өнөөгийн дэлхий дахины хүлээн зөвшөөрсөн Ардчилал-н замаар алхаж явна. 18 жилийн өмнө хийсэн энэ өөрчлөлтийн үр өгөөж, хор уршиг аль аль нь одоо ч гэсэн гарсаар байна. 70 жил тэжээлгэснээсээ болоод талхаа өөрөө олж иддэг гэдгийг мэдэхгүй Монголчуудад зах зээлийн шинэчлэл гэнэтийн цохилт болж, уг нь өөр өөрсдийгөө болгоод явдаг чөлөөт ардчиллын зарчим, нэг нэгнээ мөлждөг “зэрлэг ардчилал” гэгчрүү хэлбийчихжээ. Иймд авилгал, ажилгүйдэл, амьдралын төвшиний ялгаа хэтэрхий ихдэж, энэ бүхнийхээ орон зайг зээл тусламжаар нөхдөг болсон байна.

Яг өнөөдрийн Монгол, миний амьдарч буй он цаг, эх түүхийн минь аль хэсэгт бичигдэх бол... Түүх гэгч долгиолсон хэлбэлзэлтэй байдаг гэсэн, Өөдлөх цаг байсан, унасан ч үе байгаа. Ингэж бодвол тун удахгүй бидний Монгол ахин дэлхийн тайзан дээр гол дүр болох ёстой. Гэтэл одоогийн бидний дүр төрх, залуусын маань бодол сэтгэл тэртээ арван гуравдугаар зууны эрэмгий хөвгүүдийн хэмжээнд хүрэх болов уу. Мэдээж мэс бариад тулалдахгүй нь ойлгомжтой ч, эх орноо хайрлах сэтгэл, ирээдүйд нь найдах найдвар, өөрийгөө зориулах итгэл нь тэдний адил байдаг билүү. Сүүлийн үед “тун удахгүй Монголын морьтон хөх цэргүүд гарч ирж Дэлхийг дагуулна” гэсэн яриа их түгэж, залуусын зүрхийг булиглуулж байгаа ч санасны зоргоор цэргүүд төрөөд, дэлхийг чичиргэх нь юу л бол гэж санана. Харин монголын хөх цэрэг гэдэг нь одоогоор дэлхийн чихийг сортойлгоод байгаа хөх ногоон зэсийг хэлээд ч байгаа юмуу. Яах аргагүй энэ “хөх цэрэг” дэлхийг дагуулж байна. Гэхдээ дагаж ирэгчид нь Монголын газар шороог тонож цөлмөөд гарвал энэ “хөх цэрэг” юунд хэрэгтэйсэн билээ. Энэ бүх байдалд нь өчүүхэн миний санаа зовнихоос өөрийг хийж үл чадна.

Бид азаар дурсах түүх, бахдах өвгөдтэй улс юм. Бяцхан ч гэсэн энэ үндэстнийг Чингис Хаанаар минь хаяглаад, андахгүй хүн цөөхөн ажээ. Гэвч хэдий болтол бид Чингис гэсэн нэрээр зээл авч, нүүдэлчин гэсэн нэрээр зочин цуглуулж, ядуу гэсэн нэрээр алгаа тосох юм бэ. Бидний энэ үе өөрийн гэсэн бахархах зүйл, бахдах яриа, хийсэн зүйлтэй байхыг хүснэ. Шинийг бүтээх, Өөрөө бүтээх, Түүхийг бүтээх...

    Бүхнийг чадагч Bruce-ийн тухай сонссон хүн байна уу?
Хэдэн жилийн өмнө гайхалтай амжилт үзүүлж, ашиг орлогоороо тэргүүлж байсан кино. Нэг хэн ч биш байсан залууд Бурхан гайхалтай хүчээ түр зээлдүүлдэг. Тэр нь харин мэдээж л хүн болсон хойно тэр хүчээр нь туйлна шүүдээ. Тэгээд эцэст нь хэнч биш гэдгээ ухаарч энгийн сайхан амьдралаа олдог.
За энэ бол нэг кино, харин хүний амьдрал...
    Саяхан миний амьдралд тохиолдсон үнэн гэвэл: Би уг нь их тусч хүүхэд л дээ(бардамнаагүй шүү), байгаа бүхнээрээ хүнд туслахыг оролддог, дээр нь жаахан мэдээлэл сайтай болохоороо ч тэрүү найз нартаа хэцүү үед нь зөвлөх, хичээл дээр нь хүртэл туслах юмсан гэж бодож явдаг. Гэхдээ хааяаа энэ зан минь хэтрээд ИХ МЭДЭХ гэгч болчихдог гэхүүдээ. Ангийн нэг буланд хүн юм бодонгуут нөгөө булангаас БИ. Энэ миний бодлоор БАРДАМ зангийн эхлэл, эсвэл БАРДАМ зан гэж бодож байна. Жаахан томёотойхон яривал хүний мэдэхгүйг БИ мэднэ гэхийг л хэлээд байгаа боловуу. Тэгээд үр дүн нь хүмүүс надад итгэхээ болино (худлаа мэдэмхий гэж бодох ч юмуу), олон хэлбэл улиг гэгчээр миний дуу УЛИГ болно, за тоочоод байвал, өөрийнхөө туршлагаас үзэхэд нэг иймэрхүү.
    Тэгээд хүнд туслах гээд байдаг, таг дуугуй туслана ч гэж юу байхав. Яавал дээр вэ?
    Энэ талаар би бас бодож л байна. Бас ихэнх АМЖИЛТЫН ХӨТӨЧ номнууд дээр өөртөө итгэлтэй аваад л бай гэдэгдээ. Ингээд бодолд автахын цагт "Эрдэмт хүн даруу, Их мөрөн дөлгөөн" гээд бодчихвол би ямарч байсан БАРДАМ ч биш бас яггүй эрдэмтээ хүн гэдгээ мэдрээд аятайхан болж байгаа юм(муу арга).
Гэхдээ "Бусдын анхаарлыг татдаг алдартнуудыг бодвол, даруу  хүмүүс илүү агуу олон хүний итгэл даадаг"

    Ойрдоо би их кино үздэг болсон гэж хэлсэндээ, уг нь ч кино үзэж дэмий өнгөрөөх цаг байхгүй энэ залуу насанд арай өөр юм хийх юмсан. Гэхдээ миний хувьд давуу тал нь үзсэн кинон дээрээсээ эргээд өөрт хэрэгтэй юм олж мэдээд  байгаан боловуу гэж бодоод байгаа юм.  За буруу ч байж мэднэ. Саяхан нэг киноны зарлал харлаа. Хэдхэн сарын дараа SPIDERMAN 3 буюу миний дуртай киноны дараагийн анги нээлтээ хийх гэж байгаа. Тэгээд би тэр зарлалыг бүгдийг нь үзсэн. Хэрвээ мэдэх бол энэ анги дээрээ SPIDERMAN-ы хамгийн хэцүү дайсан болох өөрийх нь хар тал түүнтэй тэмцэлдэнэ. Эхэндээ түүндээ ялагдаад нилээд шаналах боловч, кино үргэлж сайхан төгсдгийн ачаар манай баатар өөрийнхөө хар талыг ялж төгсдөг юм шиг байгаа юм.
    Харин ямар наг киноны баатар биш, энгийн хүмүүс бидний дунд иймэрхүү зүйл тохиолдвол яах вэ? Хүнийг эзэмдэхийн тулд дотор гаднаас нь олон олон хар зүйл цухалзаж байдаг. Тэгээд тэр нь надад байгаа сайн талтай минь байнга үзэлцэж байдаг гэж би боддог. Жишээ нь: Жаахан амжилт гаргаад сайн яваад эхлэнгүүт хэт бардам зан гэж юм дотроос, хов жив нь гаднаас намайг атгаад авна. Тэгээд хааяаа ядарч явахад найз нөхөд туслахгүй байхаар нь сэтгэлтийн шарх гэж дайсан гарч ирнэ, араас нь дүрэлзсэн уур хилэн гараад ирэх гээд энэ мэт хар талынхан олон байдаг. Тэр хар юмаа аваад хаячихъя гэхлээр угаасаа хүний дотор цухасхан байж байдаг зүйл, хэзээ ч бүрэн арилахгүй.
    Ингээд бодохлээр хүн гэж ямар SPIDERMAN шиг хүчтэй биш, тэгээд ч тэр хар талдаа захируулах нь амархан болхоор
Хүний дотор, миний дотор??

    Би ойрдоо их олон зүйлийн талаар эргэцүүлэн боддог боллоо. Найз нөхөд, хамаатнаасаа хол болоод ганцаараа өнгөрөөх цаг минь ихэссэн болохоор ч тэр юмуу даа. Тэгээд ганцаараа байхдаа мэдээж зүгээр суухгүй, хобби болсон юм хойно хэдэн кино дарааллуулаад үзчихлээ. Үзэж дуусаад нэг бодол толгойд орлоо. Жаахан инээдтэй ч юмшиг, Дэлхий маань ер нь их олон дайсантай юмаа. Spider Man, Superman,　James Bond -г үзтэл энэ Дэлхийг хичнээн олон хүн эзлэх гэж, бүх эрх мэдлийг нь авах гэж улайрдаг юмбэдээ гэж бодоод /бас л инээдтэй юм/.
    Бүхний эрх мэдлийг авч, бүх эд баялгийг эзэмшвэл... гэдэг мөрөөдөл бидний ихэнхийн маань толгойд байж л байгаа. Үгүйдээ гэхэд олон давхар байшинтай, алга ташихад гарч ирдэг зарцтай болохыг хүсдэггүй хүн нэг их биш боловуу. Зарим нь энэ хүсэлдээ үнэнч шударга замаар, жинхэнэ сайн хүн шиг амьдарсаар хүрнэ гэж боддог, харин сайн замаар юм олж долоохгүй гэдгийг сайн ойлгосон ухаантай хэсэг нь Банк дээрэмдэхээс эхлээд Америкийг цөмийн зэвсгээр сүрдүүлэх аргыг боддог шиг байгаа юм. Тэр муу залуус муу аргаар олсон хүчтэй, нэр хүндтэй байдаг. Харин зөвт сайн залуу нь үргэлж эргүүлийн цагдаа, сонины сурвалжлагч байгаад сул дорой байдаг.
     Тэгээд энэ Дэлхийд зөвт замаар хол явдаггүй юм бол сайн залуус яаж амьдрах болж байнаа?
    Долоо дордож найм сэхнэ гэдэг үгийг л санадаг байхдаа
    Хэзээ сэхэхээ яаж мэдэх вэ?
    Тэрийг би мэдэхгүй. Гэхдээ би Итгэдэг.
    Хэрвээ санаж байгаа бол SpiderMan-д тэр гайхамшигт хүч гэв гэнэт хүрээд ирсэн. Тэр гэмт хэргээр дүүрэн хотод сайн сайхан, шударга зөвийг тогтоох гэж хэн нэгэн аалз, эсвэл өөр хэн нэгэн хүссэн бололтой. Гайхамшигт хүчийн үүргийг ойлгосон нь сайн залуугийн амьдралыг орвонгоор нь өөрчилж, бас дээр нь тэр хотыг ч амар амгалан болгодог.
За толгойдоо орж ирсэн эмх цэгцгүй бодлыг чармайн байж буулгалаа. Эцэст нь: Дэлхий дээр муу залуус зөндөө олон байдаг ч кино үргэлж сайхан төгсдөг юм шүү Итгэ. 
                                      
Миний бодол энүүхэн л байна. Уншигч та өөрийн санал шүүмжлэл, дүгнэлтээ бичээрэй.

Эцэст нь

Nickelback - Hero (OST LOTR Return of the King)

 

Найман зууны тэртээ Дэлхий хэмээх орон зайд Монгол гэгч ард түмэн анх нэрээ цуурайтуулж талын цагаан гэр дотор тивийн хэргийг шийддэг байсан гэдэг. Мөн эртний соёл иргэншлийн толгой Ромын эзэнт гүрнийг балмагдуулж байсан Хүннү нарыг Европчууд сайн мэднэ. Эд бүгд бидний бахархах, омогших өвөг дээдсийн минь үлдээсэн өв, бусдад гайхуулах эрдэнэ юм.

Эгэл даруу байсан уудам талын нүүдэлчид яаж энэ их хүчийг олсон талаар энэ мянганы турш шагшин шуугисан билээ. Гэтэл энэ түүх маань хэтэрхий сайхан учраас үүнийг гуйвуулан, өөрийн болгох хүсэл бусдад төрдөг байна. Чингис хаанаас эхлээд Бөртэ Чоныг ч хүртэл өөрийн мэт үзэл санаа оруулан гуйвсан түүх дэлгэрүүлдэг Хятадын зохиолчдын Чингис хааныг өөрийн болгох гэсэн хүсэл, ойрхи дорнод, дундад азийн түүхч зохиолчдын Монголчууд харгис балмад, алуурчид байсан гэх үзэл. Тэр бүү хэл Монгол газар нутгийг минь өмчлөх гэсэн суртлууд олон байдаг.

Гэтэл бид үнэн эх сурвалжаа мэдэхгүйгээсээ болоод өөр хэнд ч олдохгүй үнэт баялгаа бусдын гарт тавиад өгөх гэжүү.

Монголчууд түүхэндээ мандаж явсан, доройтож явсан. Гэхдээ амжилтад нь бардамнаж цээжээ дэлдэлгүй, алдааг нь үгүйсгэж сохроор шүтэлгүй, судалж суралцсан үнэнээ Дэлхийн чихэнд эрх мэдэлтэйгээр тунхагладаг байвал бидний түүх халдашгүй дархан болно гэж би итгэдэг.